Antybiotyki w terapii weterynaryjnej

Antybiotyki stanowią jedną z najważniejszych grup leków stosowanych w leczeniu zakażeń bakteryjnych u psów. Najczęściej przepisywanymi substancjami czynnymi są amoksycylina, cefaleksyna, enrofloksacyna oraz klindamycyna. Każdy z tych antybiotyków charakteryzuje się specyficznym spektrum działania i znajduje zastosowanie w konkretnych przypadkach klinicznych.

Amoksycylina należy do grupy antybiotyków beta-laktamowych i wykazuje szerokie spektrum działania przeciwbakteryjnego. Jest skuteczna w leczeniu infekcji skóry, dróg oddechowych oraz układu moczowo-płciowego. Preparat podawany jest zazwyczaj w dawce 10-20 mg na kilogram masy ciała dwa razy dziennie. Szczególnie popularne są preparaty łączące amoksycylinę z kwasem klawulanowym, które zwiększają skuteczność terapii poprzez hamowanie enzymów bakteryjnych niszczących antybiotyk.

Cefaleksyna, antybiotyk z grupy cefalosporyn pierwszej generacji, znajduje szerokie zastosowanie w leczeniu infekcji skóry, tkanek miękkich oraz ran pooperacyjnych. Jest często wybierana przez weterynarzy ze względu na dobrą tolerancję przez organizm psa oraz niską częstość występowania działań niepożądanych. Dawkowanie standardowo wynosi 15-30 mg na kilogram masy ciała podawane co 12 godzin.

Enrofloksacyna należy do fluorochinolonów i wykazuje wysoką skuteczność przeciwko szerokim grupom bakterii. Jest szczególnie efektywna w leczeniu zakażeń dróg moczowych, infekcji skóry oraz niektórych zakażeń przewodu pokarmowego. Należy jednak zachować ostrożność przy stosowaniu tego leku u szczeniąt, gdyż może wpływać na prawidłowy rozwój chrząstki stawowej.

Zasady racjonalnej antybiotykoterapii

Kluczowym aspektem skutecznej antybiotykoterapii jest przestrzeganie zasad racjonalnego stosowania tych leków. Niewłaściwe użycie antybiotyków może prowadzić do rozwoju oporności bakteryjnej, co stanowi poważny problem zarówno w medycynie weterynaryjnej, jak i ludzkiej. Lekarz weterynarii powinien zawsze, jeśli to możliwe, opierać wybór antybiotyku na wynikach badania antybiotykowrażliwości.

W dermatologii weterynaryjnej wyróżnia się antybiotyki pierwszej linii, do których należą cefadroksyl, cefaleksyna, amoksycylina z kwasem klawulanowym oraz klindamycyna. Te leki charakteryzują się wysoką skutecznością wobec gronkowców, które są główną przyczyną ropnych zapaleń skóry u psów. Antybiotyki drugiej linii stosuje się jedynie w przypadkach, gdy antybiotyki pierwszego rzutu okazują się nieskuteczne.

Leki przeciwpasożytnicze

Ochrona przed pasożytami stanowi fundamentalny element profilaktyki zdrowotnej u psów. Dzielimy je na preparaty przeciwko pasożytom wewnętrznym (odrobaczanie) oraz przeciwko pasożytom zewnętrznym (pchły, kleszcze, wszy).

Preparaty odrobaczające

Regularne odrobaczanie psów jest niezbędne dla utrzymania ich w dobrej kondycji zdrowotnej. Pasożyty wewnętrzne, takie jak nicienie, tasiemce, tęgoryjce i włosogłówki, mogą powodować poważne problemy zdrowotne, począwszy od zaburzeń trawiennych, przez niedokrwistość, aż po zagrażające życiu stany chorobowe.

Najczęściej stosowanymi substancjami czynnymi w preparatach odrobaczających są prazikwantel, embonian pyrantelu, fenbendazol oraz milbemycyna. Popularne preparaty weterynaryjne, takie jak Drontal czy InPar, zawierają kombinację tych substancji, co zapewnia kompleksową ochronę przed różnymi rodzajami pasożytów.

Prazikwantel skutecznie eliminuje tasiemce w różnych stadiach rozwoju, natomiast embonian pyrantelu działa przede wszystkim na nicienie. Fenbendazol wykazuje szerokie spektrum działania przeciwpasożytniczego i jest skuteczny zarówno wobec glist, jak i tasiemców. Dawkowanie preparatów odrobaczających dobierane jest indywidualnie w zależności od masy ciała psa – zazwyczaj stosuje się jedną tabletkę na 10 kg masy ciała.

Częstotliwość odrobaczania

U szczeniąt pierwsze odrobaczanie przeprowadza się już w drugim tygodniu życia, a następnie powtarza co dwa tygodnie aż do zaprzestania karmienia mlekiem matki. U psów dorosłych zaleca się odrobaczanie 2-4 razy w roku, czyli co 3-6 miesięcy. Psy żyjące w większych skupiskach, mieszkające z małymi dziećmi lub osobami o obniżonej odporności, a także te spożywające surowe mięso, mogą wymagać częstszego odrobaczania – nawet co miesiąc.

Preparaty przeciwko pasożytom zewnętrznym

Pchły i kleszcze stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia psów, mogąc przenosić groźne choroby takie jak babeszjoza, borelioza czy alergiczne pchle zapalenie skóry. Ochrona przed tymi pasożytami jest kluczowa przez cały rok, gdyż coraz łagodniejsze zimy sprawiają, że kleszcze pozostają aktywne nawet w miesiącach zimowych.

Fipronil jest jedną z najczęściej stosowanych substancji czynnych w preparatach przeciw pchłom i kleszczom. Należy do grupy fenylopirazoli i łączy wysoką skuteczność w eliminowaniu pasożytów z niską toksycznością dla zwierząt i ludzi. Preparaty zawierające fipronil, takie jak Fiprex czy Frontline, eliminują pchły praktycznie natychmiastowo, a kleszcze w ciągu 24-48 godzin od aplikacji. Działanie ochronne utrzymuje się do 8 tygodni w przypadku pcheł i do 4 tygodni w przypadku kleszczy.

Dostępne są również preparaty łączone, takie jak Fiprex DUO, które oprócz fipronilu zawierają (S)-metopren – regulator wzrostu owadów. Ta kombinacja nie tylko zabija dorosłe postaci pcheł, ale również zapobiega rozwojowi ich jaj, larw i poczwarek, co skutecznie eliminuje problem w długim okresie.

Inne skuteczne substancje przeciwko pasożytom zewnętrznym to deltametryna, permetryna oraz nowoczesne izoksazoliny (alfoksolaner, lotilaner, fluralaner, sarolaner) dostępne w formie tabletek doustnych.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) należą do najczęściej stosowanych preparatów w praktyce weterynaryjnej. Służą do zwalczania bólu, gorączki oraz stanów zapalnych towarzyszących różnym schorzeniom. Należy jednak pamiętać, że wiele ludzkich leków przeciwbólowych jest toksycznych dla psów i nie wolno ich podawać bez konsultacji z weterynarzem.

Karprofen

Karprofen jest jednym z najpopularniejszych NLPZ stosowanych u psów. Należy do pochodnych kwasu propionowego i działa jako preferencyjny inhibitor COX-2. Znajduje zastosowanie przede wszystkim w zwalczaniu bólu pooperacyjnego oraz łagodzeniu bólu i stanów zapalnych w chorobach układu mięśniowo-szkieletowego, szczególnie w osteoarthritis (chorobie zwyrodnieniowej stawów).

W przewlekłym leczeniu karprofen stosuje się doustnie w dawce początkowej 2-4 mg na kilogram masy ciała na dobę, którą można podawać jednorazowo lub podzieloną na dwa podania. Po 7 dniach leczenia dawkę można obniżyć do 2 mg/kg m.c. na dobę podawaną raz dziennie. Terapia może być prowadzona przez długi czas, jednak wymaga okresowego monitorowania stanu zdrowia pacjenta.

Meloksykam

Meloksykam to kolejny często przepisywany NLPZ charakteryzujący się preferencyjnym hamowaniem COX-2. Jest stosowany w leczeniu bólu i stanów zapalnych związanych z ostrymi i przewlekłymi zaburzeniami układu mięśniowo-szkieletowego. Zaletą meloksykamu jest jego długi czas działania, co czyni go wygodnym rozwiązaniem dla właścicieli psów.

Standardowe dawkowanie wynosi 0,2 mg na kilogram masy ciała w pierwszym dniu leczenia, a następnie 0,1 mg/kg raz dziennie w kolejnych dniach terapii. Lek dostępny jest w postaci tabletek oraz zawiesiny doustnej, co ułatwia jego podawanie.

Firokoksib

Firokoksib należy do nowszej grupy NLPZ – koksybów, które charakteryzują się selektywnym hamowaniem COX-2. Jest stosowany głównie u psów z problemami ze stawami i wykazuje skuteczne działanie przeciwbólowe oraz przeciwzapalne przy jednoczesnym niższym ryzyku działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego w porównaniu do starszych NLPZ.

Bezpieczeństwo stosowania NLPZ

Przy stosowaniu NLPZ należy zachować szczególną ostrożność u zwierząt z chorobami przewodu pokarmowego, nerek lub wątroby. Długotrwałe stosowanie tych leków wymaga okresowych badań kontrolnych, w tym badań krwi oceniających funkcję wątroby i nerek. Do najczęstszych działań niepożądanych należą wymioty, biegunka, utrata apetytu oraz w rzadkich przypadkach krwawienia z przewodu pokarmowego.

Leki, których nie wolno podawać psom

Absolutnie zakazane jest podawanie psom popularnych ludzkich leków przeciwbólowych bez konsultacji z weterynarzem. Paracetamol, ibuprofen, naproksen, ketoprofen i diklofenak są wysoce toksyczne dla psów i mogą prowadzić do poważnych uszkodzeń wątroby, nerek, krwawień wewnętrznych, a nawet śmierci zwierzęcia.

Paracetamol powoduje ciężkie uszkodzenie wątroby, ponieważ psy nie posiadają odpowiednich enzymów do jego metabolizowania. Nawet niewielka dawka może być śmiertelna. Ibuprofen natomiast uszkadza błonę śluzową przewodu pokarmowego i może wywołać krwawienia wewnętrzne oraz niewydolność nerek.

Jedynymi lekami z apteki, które w nagłych przypadkach można rozważyć po konsultacji telefonicznej z weterynarzem, są preparaty rozkurczowe takie jak No-Spa (drotaweryna) czy Espumisan (symetikon) – jednak wyłącznie w określonych sytuacjach, takich jak wzdęcia czy skurcze.

Leki w znieczuleniu i sedacji

W praktyce weterynaryjnej szeroko stosowane są leki służące do sedacji i znieczulenia psów podczas zabiegów diagnostycznych i chirurgicznych. Należą do nich m.in. ketamina (stosowana w kombinacji z innymi lekami), sevofloran (znieczulenie wziewne), deksmedetomidyna (sedacja i premedykacja) oraz butorfanol (analgezja).

Te leki podawane są wyłącznie w warunkach klinicznych pod ścisłym nadzorem lekarza weterynarii, który dostosowuje dawkowanie do masy ciała, stanu zdrowia i rodzaju przeprowadzanego zabiegu.

Kortykosteroidy

Kortykosteroidy, takie jak deksametazon czy prednizon, znajdują zastosowanie w leczeniu stanów zapalnych, chorób autoimmunologicznych, alergii oraz wstrząsu. Ze względu na szeroki zakres działań niepożądanych przy długotrwałym stosowaniu (m.in. osłabienie układu odpornościowego, zmiany w gospodarce węglowodanowej, nadmierne pragnienie i oddawanie moczu), preparaty te stosuje się pod ścisłą kontrolą weterynarza i zazwyczaj w możliwie najkrótszym czasie.

Leki w chorobach przewlekłych

Psy cierpiące na choroby przewlekłe, takie jak niewydolność serca, cukrzyca czy niedoczynność tarczycy, wymagają stałej farmakoterapii. W przypadku niewydolności serca stosuje się m.in. inhibitory ACE (np. enalapril, benazepril), digoksynę oraz diuretyki.

Przy cukrzycy niezbędna jest insulinoterapia z zastosowaniem preparatów insulinowych dostosowanych do potrzeb psa. W niedoczynności tarczycy podaje się lewotyroksynie, która uzupełnia niedobór hormonów tarczycowych.

Bibliografia

1. Blois SL, Allen DG, Wood RD, Conlon PD. Effects of doxycycline, amoxicillin, cephalexin, and enrofloxacin on hemostasis in healthy dogs. Am J Vet Res. 2006;67(4):569-574. DOI: 10.2460/ajvr.67.4.569 PMID: 16579747
2. Monteiro-Steagall BP, Steagall PV, Lascelles BD. Systematic review of nonsteroidal anti-inflammatory drug-induced adverse effects in dogs. J Vet Intern Med. 2013;27(5):1011-1019. DOI: 10.1111/jvim.12127 PMID: 23782347
3. dos Santos GCM, Scott FB, Campos DR, Magalhães VS, Borges DA, Miranda FR, Alves MCC, Pereira GA, Moreira LO, Lima EAS, da Silva Rocha MB, Cid YP. Oral pharmacokinetic profile of fipronil and efficacy against flea and tick in dogs. J Vet Pharmacol Ther. 2022;45(1):23-33. DOI: 10.1111/jvp.13004 PMID: 34331772