Jakie są wskazania? Na co stosowany jest ? Wskazaniem do stosowania APIGUARD jest leczenie warrozy wywołanej przez Varroa destructor u pszczół miodnych. Jaki jest skład , jakie substancje zawiera? Tymol 12,5 g/taca. Lekko opalizujący, bezbarwny do różowego, ziarnisty żel. Jak dawkować ? Stosowanie w ulu: dwa podania żelu po 50 g na rodzinę pszczelą z … Czytaj dalej
Jakie są wskazania? Na co stosowany jest ? Wskazaniem do stosowania Apivar jest leczenie warrozy u pszczół miodnych wywołanej przez pasożytnicze roztocze Varroa destructor wrażliwe na amitraz. Jaki jest skład , jakie substancje zawiera? Każdy pasek 15 g zawiera: Amitraz (substancja czynna) 500 mg. Kopolimer etylenu z octanem winylu qs 15g. Prostokątny, półprzezroczysty, jednorodny, sztywny … Czytaj dalej
Jakie są wskazania? Na co stosowany jest ? Wskazaniem do stosowania Apiwarol jest diagnozowanie i zwalczanie warrozy pszczół wywoływanej przez Varroa destructor. Jaki jest skład , jakie substancje zawiera? Amitraz 12,5 mg/tabletkę. Jak dawkować ? Jedna tabletka zawiera jedną dawkę leczniczą, która wystarcza do jednorazowego odymienia rodziny pszczelej. Tabletkę ująć w szczypce i zapalić, powstały … Czytaj dalej
Jakie są wskazania? Na co stosowany jest ? Preparat Biowarprzeznaczony jest do zwalczania warrozy pszczół. Jaki jest skład , jakie substancje zawiera? Substancja czynna: Amitraz 500 mg. Jak dawkować ? Produkt przeznaczony do zawieszania w ulu w dawce: 2 paski/1 ul. Jakie są zalecenia dla prawidłowego podania? Paski umieścić w uliczkach międzyramkowych o największej ruchliwości … Czytaj dalej
Jakie są wskazania? Na co stosowany jest ? Formicprotect to produkt stosowany u następujących gatunków zwierząt: pszczoła miodna. Lek ten występuje pod postacią farmaceutyczną Pasek do zawieszania w ulu. Powszechnie stosowana nazwa: Acidum formicum Informacje na temat opakowania: 10 sasz. 20 pasek, 5909991474423, Rp 30 sasz. 60 pasek, 5909991474430, Rp 2 sasz. 4 pasek, 5909991474447, … Czytaj dalej
Jakie są wskazania? Na co stosowany jest ? Oxybee to produkt stosowany u następujących gatunków zwierząt: pszczoła miodna. Lek ten występuje pod postacią farmaceutyczną Proszek i roztwór do sporządzania zawiesiny. Powszechnie stosowana nazwa: Oxalic acid dihydrate Informacje na temat opakowania: 1 butelka 750 g + 2 sasz. 125 g, 5909991363338, OTC, EU/2/17/216/002 1 butelka 375 … Czytaj dalej
Jakie są wskazania? Na co stosowany jest ? PolyVarYellow to produkt stosowany do leczenia warrozy u pszczół miodnych, wywoływanej przez roztocza Varroa destructor, wrażliwe na działanie flumetryny. Jaki jest skład , jakie substancje zawiera? PolyVarYellow zawier: Substancja czynna: Jeden pasek do umieszczenia w ulu zawiera 275 mg flumetryny. Jak dawkować ? PolyVarYellow należy umieścić w … Czytaj dalej
Jakie są wskazania? Na co stosowany jest ? Thymovar, 15 g, paski do zawieszania w ulu dla pszczół miodnych to produkt stosowany do zwalczania warrozy pszczół miodnych wywołanej przez roztocze Varroa destructor. Jaki jest skład , jakie substancje zawiera? THYMOVAR paski do zawieszania w ulu; jeden pasek zawiera 15 g tymolu – niezbędnego tłuszczu dopuszczonego … Czytaj dalej
Pszczoły miodne, mimo że są niewielkimi owadami, odgrywają fundamentalną rolę w utrzymaniu równowagi przyrodniczej i bezpieczeństwie żywnościowym ludzkości. Odpowiadają za zapylanie większości upraw rolniczych, co bezpośrednio przekłada się na nasze żywienie. Niestety, te cenne owady narażone są na wiele poważnych zagrożeń zdrowotnych, które mogą prowadzić do osłabienia, a nawet śmierci całych rodzin pszczelich. Choroby pszczół nie tylko obniżają wydajność produkcji miodu, ale także wpływają negatywnie na jakość zapylania, co w konsekwencji odbija się na plonach rolniczych. Współczesne pszczelarstwo musi mierzyć się z takimi problemami jak warroza, nosemoza czy niebezpieczne choroby bakteryjne. Na szczęście dostępne są różnorodne preparaty weterynaryjne, które – przy odpowiednim zastosowaniu – pozwalają skutecznie chronić pszczoły przed chorobami i pasożytami, zachowując jednocześnie wysoką jakość produktów pszczelich.
Warroza należy do najpoważniejszych chorób zagrażających pszczołom na całym świecie. To choroba pasożytnicza wywoływana przez roztocze Varroa destructor, które atakuje zarówno pszczoły dorosłe, jak i czerw. Bez odpowiedniej interwencji warroza może doprowadzić do całkowitego zniszczenia rodziny pszczelej w przeciągu zaledwie kilku tygodni. Pasożyt został wprowadzony do Europy w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku i od tego czasu stanowi permanentne wyzwanie dla pszczelarzy.
Roztocze przyssają się do ciała pszczół, żywiąc się ich hemolimfą (odpowiednikiem krwi u owadów) oraz tłuszczem, co prowadzi do znacznego osłabienia zarażonych osobników. Co więcej, Varroa destructor jest wektorem wielu groźnych wirusów pszczelych, co dodatkowo pogarsza stan zdrowotny rodzin. Skuteczne zwalczanie warrozy wymaga systematycznego stosowania odpowiednich preparatów leczniczych.
Amitraz jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych substancji czynnych stosowanych w walce z warrozą. Jest to związek chemiczny z grupy formamidyn, który działa jako agonista receptorów oktopaminowych u roztoczy, powodując drżenia, paraliż i ostatecznie śmierć pasożyta. W Polsce najpopularniejszym lekiem zawierającym amitraz jest Apiwarol, dostępny w postaci tabletek do spalania.
Apiwarol zawiera 12,5 mg amitrazy w jednej tabletce. Zabieg odymiania przeprowadza się wieczorem, po zakończeniu lotów pszczół, aby wszystkie osobniki znajdowały się w ulu. Tabletkę należy podpalić i wprowadzić do wnętrza ula przez wylotek, po czym zamknąć wlot na około 20 minut. Wiosną zabieg wykonuje się dwukrotnie z odstępem 4-dniowym, natomiast jesienią – czterokrotnie, również w odstępach czterodniowych. Taki schemat leczenia pozwala objąć działaniem leku cały cykl rozwojowy pszczół.
Innym preparatem zawierającym amitraz jest Apistrip, dostępny w formie pasków impregnowanych substancją czynną. Każdy pasek (10 g) zawiera 500 mg amitrazu. Paski zawiesza się między ramkami w strefie czerwiu na okres 8-10 tygodni, co zapewnia długotrwałe uwalnianie substancji czynnej i skuteczne zwalczanie pasożyta.
Stosując preparaty z amitrazem, należy zachować szczególną ostrożność. Substancja ta wykazuje działanie rakotwórcze dla człowieka, dlatego obowiązkowo należy używać masek ochronnych z pochłaniaczem podczas odymiania oraz rękawic nitrylowych przy wszelkich czynnościach z lekiem. Okres karencji dla miodu wynosi zazwyczaj 5 dni od ostatniego zastosowania.
Tymol to naturalny olejek eteryczny pozyskiwany z tymianku lub wytwarzany syntetycznie, który wykazuje skuteczne działanie przeciw Varroa destructor. Jest to substancja o działaniu drażniącym na organizm pasożyta, która penetruje w głąb ula poprzez sublimację. Pszczoły naturalnie rozprowadzają substancję po całym gnieździe, unieczynniając roztocza, które następnie odpadają na dennicę ula.
Apiguard to jeden z najpopularniejszych preparatów tymolowych, dostępny w postaci żelowego krążka umieszczonego w aluminiowej tacy. Jedna tacka zawiera 12,5 g tymolu, który uwalnia się w procesie sublimacji w zależności od temperatury i aktywności pszczół. Tackę kładzie się na górnych beleczkach ramek, zachowując kilkucentymetrową przestrzeń wokół niej. Preparat stosuje się dwukrotnie – po ostatnim miodobraniu i po zdjęciu nadstawek, z dziesięciodniowym odstępem między aplikacjami.
Thymovar to preparat w formie pasków o wymiarach 50x145x4,3 mm, zawierających po 15 g tymolu. Paski umieszcza się na górnych beleczkach ramek w temperaturze 20-25°C. Stosuje się go 3-4 tygodnie po miodobraniu, a zabieg powtarza się po 3-4 tygodniach. Jedno opakowanie zawiera 10 pasków, co wystarcza na 5 rodzin pszczelich.
Api Life Var to kolejny skuteczny preparat zawierający tymol wraz z dodatkowymi olejkami eterycznymi, które wzmacniają jego działanie. Zaletą preparatów tymolowych jest ich naturalne pochodzenie, brak działania toksycznego na pszczoły oraz fakt, że nie wymagają okresu karencji i nie pozostawiają szkodliwych pozostałości w produktach pszczelich.
Kwasy organiczne stanowią doskonałą alternatywę dla syntetycznych substancji chemicznych, szczególnie w pasiekach ekologicznych. Mają naturalne pochodzenie, nie powodują skażenia produktów pszczelich i są skuteczne nawet wobec populacji roztoczy opornych na inne leki.
Kwas szczawiowy jest jednym z najczęściej stosowanych kwasów organicznych w zwalczaniu warrozy. Działa jako trucizna kontaktowa na roztocza. Preparat Varroxal zawiera 0,71 g kwasu szczawiowego (co odpowiada 1 g kwasu szczawiowego dwuwodnego) w każdym gramie produktu. Może być stosowany na trzy sposoby: poprzez odparowanie (jesienią/zimą w temperaturach 2-10°C), polewanie (latem po miodobraniu lub jesienią/zimą powyżej -15°C) oraz oprysk (w temperaturze powyżej 8°C).
Do przygotowania roztworu do polewania miesza się 30 g kwasu szczawiowego, 400 g cukru oraz 400 ml wody, uzyskując roztwór 3,2%. Roztwór o temperaturze 30-35°C nakrapuje się w uliczki międzyramkowe, używając około 5 ml na jedną uliczkę. Zabieg wykonuje się jednokrotnie późną jesienią, w okresie bezczerwiowym. Okres karencji dla miodu wynosi zero dni.
Kwas mrówkowy wyróżnia się tym, że jako jedyny działa na roztocza znajdujące się pod zasklepionym czerwiem. Zalecane stężenie to 60-65%, a temperatura zewnętrzna powinna mieścić się w przedziale 12-25°C. Odparowuje się od 7 do 10 g kwasu na dobę w przeliczeniu na jeden korpus ula. Zabiegi wykonuje się dwukrotnie: pierwszy po głównym miodobraniu, drugi na przełomie września i października, trwający 10-14 dni.
Kwas mlekowy stosuje się w stężeniu 15%. Przygotowuje się roztwór mieszając 100 ml kwasu mlekowego 80% z 400 ml wody. Plastry wyjmuje się pojedynczo i spryskuje z obu stron. Na plaster powinno przypadać około 5-8 ml roztworu. Zabieg wykonuje się jesienią przy temperaturze minimum +5°C, najlepiej przy +16°C, dwukrotnie w odstępie dwóch tygodni.
Preparat VarroMed łączy w sobie kwas mrówkowy (5 mg/ml) i kwas szczawiowy dwuwodny (44 mg/ml). Dawka zależy od siły rodziny pszczelej i wynosi od 15 do 45 ml na rodzinę. Producent zaleca stosowanie preparatu wiosną (1-3 aplikacje), jesienią (3-5 aplikacji), a także zimą (jednokrotnie).
Nosemoza jest zakaźliwą chorobą układu pokarmowego pszczół dorosłych, wywoływaną przez mikroskopijne grzyby z rodzaju Nosema. Obecnie znane są dwa gatunki wywołujące tę chorobę: Nosema apis i Nosema ceranae. Ten drugi gatunek, pochodzący od pszczół azjatyckich, jest szczególnie niebezpieczny i może prowadzić do śmierci zarażonych pszczół już w ciągu około 8 dni od zakażenia.
Pasożyty atakują komórki nabłonka jelita środkowego pszczół, powodując jego uszkodzenie i zaburzenia trawienia. W wyniku zakażenia dochodzi do niedożywienia i osłabienia pszczół, co zwiększa ich podatność na inne patogeny. Nosemoza może mieć przebieg jawny (z widocznymi objawami biegunki) lub utajniony, szczególnie w przypadku zakażenia Nosema ceranae, która jest nazywana „nosemozą suchą”.
W Polsce nie ma zarejestrowanych leków chemicznych do bezpośredniego zwalczania nosemozy. Zakazane jest stosowanie antybiotyków, takich jak fumagilina, która była wcześniej używana w niektórych krajach. Antybiotyki nie niszczą spor Nosema znajdujących się poza organizmem pszczoły, co oznacza, że po zakończeniu leczenia choroba i tak powraca. Dodatkowo istnieje ryzyko pozostałości antybiotyków w miodzie.
Podstawowym działaniem w walce z nosemozą jest właściwa gospodarka pasieczna: regularna wymiana plastrów (co najmniej 1/3 stanu rocznie), coroczne przesiedlanie pszczół wiosną do czystych, zdezynfekowanych uli, wymiana matek co roku, utrzymywanie silnych rodzin oraz zapewnienie stałego dostępu do pyłku kwiatowego.
Apistym to preparat weterynaryjny zawierający ekstrakt z żeń-szenia, który stymuluje produkcję fenoloksydazy – enzymu zaangażowanego w odpowiedź immunologiczną pszczół. Zwiększa to odporność i witalność rodzin, pomagając im skuteczniej zwalczać infekcje patogenów, w tym Nosemę. Jesienne stosowanie Apistym poprawia przeżywalność zimową rodzin, a wiosenne aplikacje przyspieszają ich rozwój.
Preparat miesza się z syropem cukrowym w proporcji 4 ml Apistym na 1 litr syropu podczas karmienia jesiennego, lub 20 ml na 1 litr syropu do nakrapiania między ramki i karmienia pobudzającego. Zalecana dawka to 40 ml Apistym na rodzinę (równowartość 10 litrów syropu).
Pszczelarze stosują również naturalne preparaty ziołowe wspomagające zwalczanie nosemozy. Piołun w postaci tynktury (alkoholowy ekstrakt) dodaje się do syropu w ilości 15 ml tynktury na 4 litry syropu. Dzięki zawartości olejków eterycznych piołun ma działanie stymulujące zdrowotność rodziny poprzez hamowanie rozwoju zarodników Nosemy.
Olejki eteryczne – eukaliptusowy lub anyżowy – rozpuszcza się w alkoholu (1 gram olejku, czyli około 42 krople, w 50 ml spirytusu lub wódki) i dodaje do 1 litra syropu 1:1. Podaje się 125-250 ml mieszaniny przez okres 2-3 tygodni. Olejki nie likwidują pasożytów, lecz wspomagają naturalne siły obronne rodziny, ułatwiając leczenie.
Nozevit to popularny preparat naturalny, który stosuje się jako dodatek do syropu cukrowego. Zawiera ekstrakt z kory dębu i innych składników roślinnych, które przyczyniają się do oczyszczenia jelit pszczół z patogenów wewnętrznych. Podaje się go dwukrotnie w odstępach 10 dni wiosną i jesienią, w ilości 15-20 kropli (1 ml) na 330 ml syropu cukrowego. W przypadku uporczywej nosemozy dawkę można podwoić.
Zgnilec amerykański, zwany również zgnilcem złośliwym, jest jedną z najbardziej niebezpiecznych chorób bakteryjnych czerwiu pszczelego. Wywoływana jest przez bakterię Paenibacillus larvae, która tworzy niezwykle odporne przetrwalniki mogące przeżyć w środowisku nawet do 40-50 lat. W Polsce zgnilec amerykański podlega obowiązkowemu zgłaszaniu i zwalczaniu zgodnie z ustawą o ochronie zdrowia zwierząt.
Bakteria atakuje wyłącznie larwy pszczół, które giną w zamkniętych komórkach, stając się brunatnożółtą, a następnie czarną masą o konsystencji ciągnącej się w długie nitki i charakterystycznym zapachu przypominającym klej stolarski. Zasklepione komórki stają się podziurkowane, ciemnieją i zapadają się. Choroba ma największe nasilenie w drugiej połowie lata, gdy wysoka temperatura sprzyja rozkładowi martwych larw.
W Unii Europejskiej, w tym w Polsce, całkowicie zakazane jest stosowanie antybiotyków do leczenia zgnilca amerykańskiego. Chociaż antybiotyki mogą zabijać formy wegetatywne bakterii, nie działają na przetrwalniki, które są głównym źródłem zakażenia. Pozostałe w rodzinie przetrwalniki (na pszczołach, w pokarmie, w wosku, na sprzęcie) z powrotem zarażają czerw po odstawieniu antybiotyku, co powoduje nawrót choroby.
Co więcej, antybiotyki stosowane u pszczół przenikają do miodu i wosku, gdzie mogą pozostawać przez wiele lat – badania wykazały obecność antybiotyków w wosku nawet przez 10 lat, a substancje te przechodziły w wykrywalnych ilościach do miodu przez cały ten okres. Spożywanie przez ludzi miodu zawierającego pozostałości antybiotyków prowadzi do rozwoju oporności bakterii na te leki, co stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego.
Podstawowym sposobem zwalczania zgnilca amerykańskiego jest likwidacja zakażonych rodzin poprzez spalenie pszczół razem z ulami, plastrami i wszystkimi materiałami, które miały kontakt z chorymi rodzinami. Sprzęt pasieczny musi być dokładnie zdezynfekowany, a obszar w promieniu 6 km od ogniska choroby jest oznaczany jako „Obszar zapowietrzony”.
Polscy naukowcy z Politechniki Białostockiej opracowali innowacyjną kompozycję leczniczą na bazie ekstraktów brzozowych pozyskiwanych w procesie ekstrakcji nadkrytycznym ditlenkiem węgla. Preparat w postaci emulsji wodnej z dodatkiem ekstraktów brzozowych i syropu cukrowego jest chętnie pobierany przez pszczoły i nie skaża produktów pszczelich. Substancje zawarte w ekstrakcie są podobne do tych występujących w propolisie, który pszczoły wykorzystują naturalnie do zabezpieczania rodziny przed mikrobami.
Dopuszczone są również olejki eteryczne wykazujące działanie bakteriobójcze i bakteriostatyczne: cynamonowy, żywokostowy, tymiankowy i cytrynowy. Najsilniejsze działanie ma olejek cynamonowy. Preparaty te mogą być stosowane profilaktycznie, szczególnie w pasiekach zagrożonych zakażeniem.
Równie istotna jak leczenie jest profilaktyka chorób poprzez wzmacnianie naturalnej odporności pszczół i utrzymywanie właściwych warunków w pasiece. Na rynku dostępne są preparaty roślinne i suplementy wspierające kondycję rodzin pszczelich.
HerbsBee to mieszanka 12 specjalnie dobranych ziół (w tym kora dębu, pączki sosny, korzeń kobylaka, ziele wrotyczu), która dostarcza pszczołom niezbędne biopierwiastki, witaminy oraz mikro i makroelementy. Jest to szczególnie ważne podczas podkarmiania syropem cukrowym, który zapewnia węglowodany, ale jest pozbawiony innych składników odżywczych. Preparat dodaje się do syropu w ilości 2,5 g ziół na 1 litr syropu.
ApiBioFarma to mikrobiologiczny preparat probiotyczny dla pszczół, przygotowany na bazie kultur bakterii probiotycznych wytworzonych w naturalnym procesie fermentacji. Probiotyki wspomagają proces trawienia, zwiększają odporność pszczół poprzez konkurencję z patogenami oraz pomagają w okresach stresu środowiskowego.
Brassibee to naturalny preparat wspomagający walkę z nosemozą, oparty na ekstraktach roślinnych. ApiHerb i NoseVit to inne ziołowe preparaty stosowane profilaktycznie w celu wzmocnienia naturalnych mechanizmów obronnych pszczół.
Podstawą zdrowia pszczół jest właściwa gospodarka pasieczna: utrzymywanie silnych rodzin z młodymi matkami, regularna wymiana plastrów (minimum 1/3 rocznie), stosowanie uli o odpowiedniej termoizolacji, zapewnienie dostępu do różnorodnego pożytku nektarowego i pyłkowego przez cały sezon, unikanie przeludnienia oraz systematyczne kontrole stanu zdrowia rodzin. Równie ważne jest przestrzeganie zasad higieny – dezynfekcja sprzętu pasiecznego, odzieży roboczej i narzędzi, szczególnie po kontakcie z chorymi rodzinami.
Stosowanie preparatów leczniczych u pszczół wymaga szczególnej odpowiedzialności, ponieważ produkty pszczele (miód, wosk, propolis, pierzga) są przeznaczone do bezpośredniego spożycia przez ludzi. Najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości (Maximum Residue Levels, MRL) są ściśle regulowane przepisami unijnymi.
Po pierwsze, należy stosować wyłącznie zarejestrowane produkty lecznicze weterynaryjne dopuszczone do obrotu w Polsce. Lista takich preparatów jest corocznie aktualizowana i dostępna w urzędowym wykazie prowadzonym przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych. Stosowanie nielegalnych preparatów sprowadzanych z zagranicy lub wytwarzanych na własną rękę stanowi poważne wykroczenie i może prowadzić do skażenia produktów pszczelich.
Po drugie, konieczne jest ścisłe przestrzeganie okresów karencji – czasu, jaki musi upłynąć od zakończenia leczenia do rozpoczęcia pozyskiwania miodu towarowego. Dla większości preparatów tymolowych i kwasów organicznych okres karencji wynosi zero dni, co oznacza, że nie mają one wpływu na jakość miodu. Natomiast preparaty zawierające amitraz mogą wymagać 5-dniowego okresu karencji.
Po trzecie, podczas stosowania leków należy używać środków ochrony indywidualnej: rękawic nitrylowych, masek z filtrem, okularów ochronnych i odzieży roboczej. Szczególną ostrożność należy zachować przy stosowaniu amitrazu, który jest substancją rakotwórczą dla człowieka.
Jednym z największych wyzwań współczesnego pszczelarstwa jest rosnąca lekooporność pasożytów na stosowane preparaty. Wieloletnie stosowanie tych samych substancji czynnych w danym regionie prowadzi do selekcji opornych populacji Varroa destructor. Dlatego zaleca się rotację preparatów – stosowanie naprzemiennie leków o różnych mechanizmach działania, np. amitraz – tymol – kwasy organiczne.
Niekontrolowane stosowanie nielegalnych preparatów, szczególnie tych zawierających amitraz w nieznanych stężeniach, znacznie przyspiesza powstawanie szczepów opornych. Z tego powodu tak istotne jest korzystanie wyłącznie z zarejestrowanych produktów leczniczych o kontrolowanej jakości, wytwarzanych zgodnie z normami GMP (Good Manufacturing Practices).
W gospodarstwach ekologicznych obowiązują jeszcze bardziej rygorystyczne przepisy dotyczące stosowania leków weterynaryjnych. Zgodnie z regulacjami unijnymi w pasiekach ekologicznych dopuszczone są wyłącznie preparaty oparte na naturalnych substancjach czynnych: kwas mrówkowy, kwas szczawiowy, kwas mlekowy oraz tymol.
Preparaty te nie pozostawiają szkodliwych pozostałości w produktach pszczelich i są biodegradowalne, co czyni je bezpiecznymi dla środowiska. Listę leków dopuszczonych w pasiekach ekologicznych stanowią m.in.: Varroxal, Formicrpotect, VarroMed, Apiguard, Thymovar, Oxybee, Api Life Var oraz Api-Bioxal.
Pszczelarze ekologiczni muszą również stosować biotechnologiczne metody wspomagające zwalczanie warrozy, takie jak wycinanie plastrów trutowych z zasklepionymi roztoczami, stosowanie dennic diagnostycznych pozwalających na monitoring osypu pasożyta oraz utrzymywanie optymalnej temperatury w ulu.
Współczesna nauka intensywnie pracuje nad nowymi metodami wspomagania zdrowia pszczół. Prowadzone są badania nad preparatami roślinnymi o udowodnionym działaniu przeciwpatogennym, szczepionkami przeciw niektórym chorobom bakteryjnym oraz metodami genetycznymi ukierunkowanymi na hodowlę linii pszczół odpornych na choroby i pasożyty.
Szczególnie obiecujące są badania nad naturalnymi substancjami bioaktywnymi pochodzącymi z roślin, które pszczoły wykorzystują do produkcji propolisu. Związki te wykazują silne działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze, a jednocześnie są całkowicie bezpieczne dla pszczół i produktów pszczelich.
Rozwój technik diagnostycznych, w tym szybkich testów terenowych pozwalających na wczesne wykrywanie chorób, umożliwia coraz skuteczniejszą prewencję i szybsze reagowanie na zagrożenia zdrowotne w pasiekach. Połączenie tradycyjnej wiedzy pszczelarskiej z nowoczesnymi rozwiązaniami naukowymi daje nadzieję na przyszłość zrównoważonego i odpowiedzialnego pszczelarstwa.
Warto zaznaczyć, że w Polsce wszystkie weterynaryjne preparaty lecznicze stosowane do zwalczania warrozy są – po spełnieniu określonych warunków – objęte znaczącą refundacją kosztów zakupu w ramach Krajowego Programu Wsparcia Pszczelarstwa. Program ten ma na celu wsparcie pszczelarzy w utrzymaniu zdrowych rodzin pszczelich i zapewnienie odpowiedniej opieki weterynaryjnej nad pszczołami.
Refundacja dotyczy zarówno preparatów syntetycznych (zawierających amitraz, flumetrynę), jak i naturalnych (tymol, kwasy organiczne). Dzięki temu pszczelarze mają dostęp do skutecznych i bezpiecznych leków, co przekłada się na poprawę stanu zdrowotnego populacji pszczół w całym kraju oraz jakość polskich produktów pszczelich.
Absolutnie nie. U pszczół można stosować wyłącznie produkty lecznicze weterynaryjne zarejestrowane specjalnie dla tego gatunku i dopuszczone do obrotu w Polsce. Leki przeznaczone dla innych zwierząt mogą być toksyczne dla pszczół lub pozostawiać niedozwolone pozostałości w produktach pszczelich, które są przeznaczone do spożycia przez ludzi.
Standardowo zaleca się przeprowadzanie zabiegów przeciwko warrozie co najmniej dwa razy w roku: po ostatnim miodobraniu (koniec lata/wczesna jesień) oraz wczesną wiosną jako zabieg profilaktyczny. Dokładna częstotliwość zależy od poziomu inwazji pasożyta, który należy regularnie monitorować poprzez kontrolę osypu naturalnego roztoczy na dennicę diagnostyczną.
Kwasy organiczne (mrówkowy, szczawiowy, mlekowy) mają naturalne pochodzenie i nie pozostawiają szkodliwych pozostałości w produktach pszczelich, co czyni je odpowiednimi nawet dla pasiek ekologicznych. Są jednak substancjami żrącymi, które przy niewłaściwym zastosowaniu mogą szkodzić pszczołom. Przy prawidłowym stosowaniu według zaleceń producenta są bezpieczne i skuteczne.
Zgnilec amerykański to choroba zwalczana z urzędu, dlatego każde podejrzenie jego wystąpienia należy niezwłocznie zgłosić do powiatowego lekarza weterynarii lub wójta (burmistrza). Nie wolno samodzielnie podejmować żadnych działań leczniczych ani przewozić pszczół z podejrzanej pasieki. Lekarz weterynarii przeprowadzi przegląd rodzin, pobierze próbki do badań laboratoryjnych i zadecyduje o dalszym postępowaniu.
Nie zaleca się stosowania jednocześnie preparatów zawierających różne substancje czynne, ponieważ może to prowadzić do interakcji i zwiększonej toksyczności dla pszczół. Należy stosować jeden preparat według zaleceń producenta, a następnie – jeśli jest to konieczne – po odpowiednim czasie stosować inny lek. Rotacja różnych substancji czynnych w kolejnych sezonach jest zalecana w celu zapobiegania lekooporności.
Okres karencji zależy od zastosowanego preparatu. Dla preparatów zawierających tymol i kwasy organiczne okres karencji wynosi zazwyczaj zero dni. Dla preparatów z amitrazem okres karencji może wynosić 5 dni. Zawsze należy dokładnie przestrzegać informacji zawartych w ulotce produktu oraz stosować leki wyłącznie po zakończeniu pozyskiwania miodu towarowego.
Preparaty ziołowe (piołun, olejki eteryczne, ekstrakty roślinne) odgrywają ważną rolę wspierającą w utrzymaniu zdrowia pszczół i wzmacnianiu ich odporności, ale nie mogą całkowicie zastąpić zarejestrowanych leków weterynaryjnych w przypadku poważnych inwazji pasożytów lub chorób. Najlepsze rezultaty osiąga się łącząc właściwą gospodarkę pasieczną, stosowanie preparatów prozdrowotnych oraz – gdy jest to konieczne – skuteczne leki weterynaryjne.
Leki należy przechowywać w oryginalnych, szczelnie zamkniętych opakowaniach, w temperaturze wskazanej przez producenta (zazwyczaj poniżej 25°C), w miejscu niedostępnym dla dzieci i zwierząt, chroniąc przed światłem i wilgocią. Po otwarciu opakowania należy wykorzystać preparat zgodnie z zaleceniami producenta, najczęściej w ciągu określonego czasu (np. 14-30 dni). Nie należy stosować leków po upływie terminu ważności.