Chomiki to małe gryzonie, które od lat cieszą się ogromną popularnością jako zwierzęta domowe. Ich urocze zachowanie, niewielkie rozmiary i stosunkowo prosta opieka sprawiają, że są idealnym wyborem zarówno dla doświadczonych opiekunów, jak i osób dopiero zaczynających przygodę z hodowlą zwierząt. Jednak mimo pozornej prostoty, chomiki wymagają odpowiedniej wiedzy na temat ich potrzeb zdrowotnych, żywieniowych i bytowych. Te niewielkie stworzenia pochodzą z różnych rejonów świata – chomiki syryjskie z obszarów półpustynnych Azji Mniejszej, a chomiki dżungarskie z chińskiej Dżungarii i stepów rosyjskich. W naturalnym środowisku chomiki są zwierzętami samotniczymi, aktywnymi głównie nocą, które potrafią pokonywać nawet 8-9 kilometrów dziennie w poszukiwaniu pożywienia. Ich charakterystyczną cechą są worki policzkowe, w których gromadzą zapasy jedzenia. W warunkach domowych chomiki żyją przeciętnie 2-3 lata, choć przy odpowiedniej opiece niektóre osobniki mogą dożyć nawet 4 lat. Kluczem do zapewnienia chomikowi długiego i zdrowego życia jest zrozumienie jego naturalnych potrzeb i dostosowanie warunków hodowlanych do wymagań gatunku.
Spis treści
Gatunki chomików i ich charakterystyka
W Polsce najpopularniejszymi gatunkami chomików hodowanych w domach są chomiki syryjskie oraz chomiki karłowate, do których należą chomiki dżungarskie, Campbella i Roborowskiego. Chomik syryjski, znany również jako złoty, jest największym z popularnych gatunków – jego długość ciała wynosi od 12 do 18 centymetrów. Charakteryzuje się spokojnym usposobieniem i preferuje samotny tryb życia. Chomiki karłowate są znacznie mniejsze, osiągając długość od 5 do 10 centymetrów. Chomik dżungarski wyróżnia się charakterystyczną ciemną linią biegnącą wzdłuż grzbietu i jest nieco bardziej towarzyski niż chomik syryjski, choć nadal preferuje samotność. Chomik Roborowskiego jest najmniejszym z popularnych gatunków i cechuje się dużą energią oraz zwinnością. Wszystkie gatunki chomików mają podobne wymagania żywieniowe i bytowe, różnice dotyczą głównie rozmiaru klatki i wielkości akcesoriów.
Warunki bytowe i wyposażenie klatki
Odpowiednie mieszkanie dla chomika to fundament jego zdrowia i dobrego samopoczucia. Wbrew powszechnej opinii, chomiki potrzebują dużo przestrzeni – minimalne wymiary klatki dla chomika karłowatego to 60 x 40 centymetrów, natomiast dla chomika syryjskiego klatka powinna mieć co najmniej 80 x 50 centymetrów, a najlepiej 100 x 40 centymetrów. Im większa klatka, tym lepiej dla zdrowia psychicznego i fizycznego zwierzęcia. Klatka może być tradycyjna z metalowymi prętami i plastikowym dnem lub w formie terrarium szklanego. Terrarium ma tę zaletę, że pozwala na nasypanie grubszej warstwy podłoża, co umożliwia chomikowi kopanie tuneli – naturalne zachowanie dla tego gatunku. Przy wyborze klatki z prętami należy zwrócić szczególną uwagę na ich rozstaw – dla chomików karłowatych odstęp nie może przekraczać 0,5 centymetra, a dla syryjskich maksymalnie 1 centymetr.
Ściółka w klatce powinna być gruba, minimum 7-10 centymetrów, a najlepiej 10-15 centymetrów, aby chomik mógł swobodnie kopać i zakopywać się. Najlepsze są naturalne podściółki z włókna drzewnego osikowego lub sosnowego, włókna konopnego lub papierowa ściółka. Należy unikać ściółek, które pylą i mogą podrażniać drogi oddechowe chomika. Siano powinno być stale dostępne w klatce – służy nie tylko jako element diety, ale również jako materiał do budowania gniazda i zabawka. Ściółkę należy wymieniać częściowo raz w tygodniu, usuwając zabrudzone fragmenty, a pełną wymianę wraz z dokładnym czyszczeniem klatki przeprowadzać co najmniej raz w miesiącu.
Niezbędne wyposażenie klatki
Klatka chomika musi zawierać kilka podstawowych elementów:
- Poidełko – najlepiej w formie butelki z metalową rurką zawieszonej na pręt ach klatki lub przyssawką do szkła, zapewniające dostęp do czystej wody
- Miska na pokarm – stabilna, najlepiej ceramiczna lub porcelanowa, aby chomik nie mógł jej przewrócić
- Domek – miejsce do snu i odpoczynku, z kilkoma otworami wentylacyjnymi, w którym chomik będzie czuł się bezpiecznie
- Kołowrotek – absolutna podstawa, dla chomików karłowatych o średnicy minimum 20 centymetrów, dla syryjskich 25-28 centymetrów
- Zabawki i tunele – gałązki drzew owocowych do gryzienia, drewniane tunele, drabinki, mosty i półki zapewniające aktywność fizyczną
- Żłobek na siano – praktyczny sposób na podawanie siana i świeżej zielonki
Bardzo ważne jest umieszczenie w klatce przedmiotów do ścierania zębów, ponieważ siekacze chomika rosną przez całe życie. Gałązki jabłoni, gruszki czy leszczyny są idealne, natomiast należy unikać gałązek drzew iglastych i drzew o owocach z dużymi pestkami.
Żywienie chomika
Chomiki są zwierzętami wszystkożernymi, co oznacza, że ich dieta powinna zawierać zarówno składniki roślinne, jak i białko zwierzęce. Podstawą pożywienia powinny być wysokiej jakości mieszanki zbożowe dostępne w sklepach zoologicznych lub samodzielnie przygotowane mieszanki zawierające ziarno pszenicy, owsa, prosa, jęczmienia oraz pestki dyni. Należy uważać na ilość ziaren słonecznika i orzechów ziemnych, które są bardzo oleiste i mogą prowadzić do otyłości – stanowią one smakołyk, który należy podawać w ograniczonych ilościach. Dostępne są różne rodzaje karm – granulowane, które zapobiegają selektywnemu pobieraniu pokarmu, oraz wieloskładnikowe, które pozwalają chomikowi na naturalne zachowanie przebierania w pokarmie.
Dzienna porcja karmy dla chomika karłowatego to jedna łyżeczka, dla chomika syryjskiego jedna łyżka stołowa. Chomiki mają naturalny instynkt gromadzenia zapasów i będą chowały jedzenie w workach policzkowych, a następnie ukrywały je w wybranym miejscu klatki. Należy regularnie sprawdzać te zapasy i usuwać popsute produkty.
Warzywa i owoce w diecie chomika
Świeże warzywa powinny być podawane codziennie, ale w niewielkich ilościach. Chomiki mogą jeść:
- Marchew
- Dynię
- Ogórek
- Czerwone buraczki
- Seler
- Cukinię
- Paprykę
- Pomidor
- Brokuł
- Kukurydzę
Owoce z powodu wysokiej zawartości cukru powinny być traktowane jako przysmak i podawane rzadziej – bezpieczne są jabłka (bez pestek), gruszki, banany, maliny, truskawki, arbuzy i melony. Należy bezwzględnie unikać cytrusów, które są zbyt kwaśne dla delikatnego układu pokarmowego chomika.
Produkty zabronione w diecie chomika to kapusta, fasola, sałata, surowe ziemniaki, cebula, czosnek, awokado, bakłażan, ciecierzyca, brukselka, rabarbar, soczewica, rzodkiew, produkty słodzone (czekolada, cukierki), produkty solone lub przyprawione oraz mleko i nabiał zawierający laktozę.
Białko zwierzęce i dodatki
Chomiki potrzebują białka zwierzęcego, które powinno stanowić około 12-15 procent ich diety, a u młodych osobników, ciężarnych i karmiących samic nawet więcej. Można podawać żywe lub suszone owady, takie jak mączniki, świerszcze, a także odrobinę gotowanego bez przypraw mięsa drobiowego lub gotowane jajko. Białko należy podawać 1-2 razy w tygodniu. Zioła takie jak mniszek lekarski, babka lancetowata, koniczyna, krwawnik pospolity czy liście maliny są doskonałym uzupełnieniem diety, dostarczając witamin i wspomagając układ trawienny. Dodatkowo można podawać pyłek pszczeli – od kilku do kilkunastu ziarenek tygodniowo, który korzystnie wpływa na układ trawienny, wątrobę i działa antybakteryjnie.
Najczęstsze choroby chomików
Chomiki są zwierzętami o bardzo szybkim metabolizmie, co sprawia, że choroby rozwijają się u nich błyskawicznie. O ich zdrowiu lub chorobie często decydują nie godziny, a minuty, dlatego niezwykle ważna jest szybka reakcja i natychmiastowa wizyta u weterynarza specjalizującego się w leczeniu zwierząt egzotycznych.
Choroby układu pokarmowego
Biegunka, znana jako choroba mokrego ogona, jest jedną z najgroźniejszych chorób chomików. Objawia się wodnistymi stolcami, wilgotną sierścią wokół odbytu, apatią i szybką utratą masy ciała. Choroba często atakuje młode chomiki dopiero co zakupione w sklepie, które przeżywają ogromny stres związany ze zmianą otoczenia. Może być spowodowana zakażeniami bakteryjnymi, wirusami, pasożytami, złą dietą lub stresem. Bez leczenia chomik może umrzeć w ciągu doby od wystąpienia objawów z powodu odwodnienia i wycieńczenia. Leczenie wymaga natychmiastowej interwencji weterynarza i obejmuje podawanie antybiotyków, środków przeciwbiegunkowych oraz zapobiegających odwodnieniu. Chore zwierzę musi być trzymane w cieple i całkowitym spokoju.
Zaparcia mogą być spowodowane niedoborem błonnika w diecie lub odwodnieniem. Objawiają się brakiem wypróżnień, niechęcią do jedzenia i apatią. Zatrucia pokarmowe wynikają z podawania nieodpowiednich pokarmów i wymagają natychmiastowej pomocy weterynaryjnej.
Choroby skóry
Grzybica u chomika ma podobne przyczyny jak u człowieka i objawia się łysieniem, zaczerwienieniem i świądem skóry. Wymaga leczenia preparatami przeciwgrzybiczymi przepisanymi przez weterynarza. Ektoparazytoza to choroba pasożytnicza atakująca skórę, wywoływana przez pasożyty zewnętrzne takie jak roztocza, pchły czy wszy. Objawiami są intensywne drapanie się, stan zapalny skóry, utrata sierści, zgrubienia i rumień. Chomik drapiąc się zaognia stan zapalny i przenosi bakterie w inne miejsca ciała. Leczenie jest trudne i wymaga ścisłego stosowania się do zaleceń weterynarza oraz dezynfekcji całej klatki.
Choroby układu oddechowego
Chomiki bardzo łatwo się przeziębią, dlatego należy chronić je przed przeciągami i nie kąpać. Objawy infekcji górnych dróg oddechowych to kichanie, katar, trudności w oddychaniu, syczenie i osłabienie. Wymagają leczenia antybiotykami przepisanymi przez weterynarza.
Infekcje oczu
Infekcje bakteryjne oczu są dość powszechne u chomików. Objawiają się zaczerwienieniem, ropnymi wydzielinami i intensywnym mrużeniem oczek. Przecieranie oczu domowymi środkami zazwyczaj niewiele daje i może spowodować przeniesienie bakterii na drugie oko. Konieczne jest zastosowanie antybiotyków w formie kropli lub maści przepisanych przez weterynarza.
Problemy dentystyczne
Chomiki mają 16 zębów – 4 siekacze, które rosną przez całe życie (około 2-3 milimetry tygodniowo), oraz 12 zębów trzonowych. Najczęstszym problemem dentystycznym jest przerost siekaczy, który występuje, gdy zęby nie są odpowiednio ścierane. Objawy to trudności w pobieraniu i przeżuwaniu pokarmu, ślinienie się, obrażenia jamy ustnej, spadek apetytu, utrata wagi i częste oblizywanie się. Chomik może przestać jeść twardy pokarm, chudnąć i nadmiernie dłubać łapką w pyszczku. W skrajnych przypadkach przerośnięte siekacze zakrzywiają się i wyrastają na dziąsła lub dach jamy ustnej, uniemożliwiając zamknięcie pyska.
Leczenie przerostu zębów wymaga przycinania ich przez weterynarza. U niektórych chomików problem ma charakter genetyczny lub wynika z nieprawidłowego zgryzania i wymaga regularnych wizyt weterynaryjnych co 2-3 tygodnie. Zabieg przycinania wykonywany jest specjalnymi narzędziami – frezarką dentystyczną lub nożycami chirurgicznymi. Ważne jest, aby nie przyciąć zębów zbyt krótko, co mogłoby spowodować ból i uszkodzenie. Oprócz przerostu mogą występować złamania zębów, infekcje dziąseł czy nieprawidłowe zgryzanie się zębów. W przypadku złamania siekaczy istnieje ryzyko skaleczenia podniebienia.
Leczenie farmakologiczne najczęstszych schorzeń
W leczeniu chorób bakteryjnych u chomików najczęściej stosowane substancje czynne to enrofloksacyna (fluorochinolon o szerokim spektrum działania), trimetoprym z sulfametoksazolem (skuteczny w infekcjach układu oddechowego i pokarmowego) oraz doksycyklina (tetracyklina stosowana w infekcjach bakteryjnych i mykoplazmowych). W przypadku ciężkich infekcji bakteryjnych może być konieczne zastosowanie amoksycyliny z kwasem klawulanowym, jednak ten antybiotyk wymaga ostrożności ze względu na ryzyko zaburzeń flory bakteryjnej jelit.
W leczeniu pasożytów zewnętrznych stosuje się preparaty zawierające selamektynę lub iwermektynę w odpowiednio dobranych dawkach. Grzybice leczy się miejscowo preparatami z mikonazolem lub ketokonazolem, a w przypadkach uogólnionych doustnie itrakonazolem. Przy biegunkach bakteryjnych poza antybiotykoterapią konieczne jest podawanie płynów i elektrolitów doustnie lub podskórnie oraz preparatów probiotycznych wspierających regenerację flory bakteryjnej jelit.
W stanach zapalnych i bólowych stosuje się meloksykam – niesteroidowy lek przeciwzapalny bezpieczny dla chomików w odpowiednich dawkach. Ważne jest, aby wszelkie leki były przepisywane przez weterynarza specjalizującego się w leczeniu gryzoni, ponieważ dawkowanie musi być precyzyjnie dostosowane do masy ciała chomika, a niektóre substancje powszechnie stosowane u innych zwierząt mogą być toksyczne dla chomików.
Pasożyty u chomików
Chomiki mogą być nosicielami różnych pasożytów wewnętrznych i zewnętrznych. Wśród pasożytów wewnętrznych najczęściej występują nicienie, tasiemce i pierwotniaki. Syphacia spp. to chomicze owsiki długości około milimetra, widoczne na świeżym bobku. Ich obecność objawia się wypadaniem prostnicy, świądem, wychudzeniem oraz złym stanem sierści w okolicy odbytu. Rodentolepis nana (Hymenolepis nana) to tasiemce o długości 2-4 centymetry, które mogą być zoonozą (chorobą przenoszoną na człowieka). Przy silnej inwazji występuje biegunka, osłabienie i zapalenie jelit.
Pierwotniaki takie jak Spironucleus muris, Cryptosporidium spp. i Trichomonas spp. powodują najczęściej zapalenie jelit i biegunki, często wodniste i cuchnące. Diagnostyka pasożytów wewnętrznych wymaga badania kału – należy pobierać próbkę 5-10 bobków przez 3 kolejne dni i przechowywać w lodówce, a następnie jak najszybciej dostarczyć do przychodni weterynaryjnej.
Pasożyty zewnętrzne u chomików to głównie roztocza różnych gatunków. Myocoptes musculinus i Myobia musculi żywią się limfą i nabłonkami, mają perłowo-biały kolor i są widoczne u podstawy włosa. Powodują rumień, zgrubienia skóry, utratę sierści, intensywne swędzenie i samookaleczanie. Demodex spp., Notoedres spp. i Sarcoptes scabiei to inne roztocza wywołujące świerzb, który objawia się silnym świądem, stanami zapalnymi skóry i utratą sierści. Pchły, choć rzadziej spotykane u chomików, mogą zostać przeniesione przez kontakt z innymi zwierzętami domowymi.
Zachowanie i oswajanie chomika
Chomiki to zwierzęta samotnicze i terytorialne. Jeden chomik powinien mieszkać w jednej klatce – nie należy trzymać razem nawet osobników tego samego gatunku, ponieważ prędzej czy później dojdzie do walk, które mogą zakończyć się śmiercią jednego lub wszystkich zwierząt. Chomiki są aktywne nocą, dlatego najlepszym czasem na obserwację i kontakt z nimi jest pora wieczorna. Nie należy przeszkadzać chomikowi w czasie snu w ciągu dnia.
Oswajanie chomika wymaga czasu i cierpliwości. Początkowo zwierzę może być nieufne i lękliwe. Przez pierwsze dni po zakupie należy dać mu spokój, aby mógł przyzwyczaić się do nowego domu. Następnie można rozpocząć oswajanie przez delikatne rozmowy, oferowanie smakołyków z ręki i spokojne, powolne ruchy. Nigdy nie należy budzić śpiącego chomika ani chwytać go nagle, ponieważ może to wywołać stres i sprawić, że zwierzę ugryzie z przestrachu. Chomiki nie lubią być głaskane po głowie – lepiej delikatnie dotykać ich boków lub grzbietu.
Profilaktyka zdrowotna
Regularne obserwowanie chomika to klucz do wczesnego wykrycia choroby. Należy zwracać uwagę na:
- Apetyt i ilość wypijanej wody
- Aktywność i zachowanie
- Wygląd sierści – powinna być gęsta, błyszcząca i czysta
- Oczy – powinny być jasne, bez wydzieliny
- Oddychanie – powinno być spokojne, bez kaszlu czy świszczenia
- Stolce – powinny być suche, dobrze uformowane
- Stan uzębienia – siekacze nie powinny być nadmiernie długie
- Masę ciała – należy regularnie ważyć chomika
Każda zmiana zachowania, utrata apetytu, apatia, zmiana wyglądu sierści, problemy z oddychaniem czy nietypowe stolce wymagają natychmiastowej konsultacji z weterynarzem. Ze względu na szybki metabolizm chomików, zwlekanie z wizytą może skończyć się tragicznie.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy chomiki można trzymać razem w jednej klatce?
Nie. Chomiki są zwierzętami samotnymi i terytorialnymi. Trzymanie dwóch lub więcej chomików w jednej klatce, nawet osobników tego samego gatunku i płci, prawie zawsze kończy się agresją i walkami, które mogą doprowadzić do śmierci jednego lub wszystkich zwierząt. Każdy chomik musi mieć własną klatkę.
Czy można kąpać chomika?
Nie. Chomików nie wolno kąpać w wodzie, ponieważ są bardzo podatne na przeziębienia. Chomiki same dbają o czystość swojej sierści. W przypadku zabrudzonej sierści można delikatnie przetrzeć ją wilgotną ściereczką tylko w zabrudzonej okolicy. Niektóre gatunki gryzoni, jak szynszyle, lubią kąpać się w specjalnym piasku, ale chomiki nie potrzebują takich kąpieli.
Jak często należy czyścić klatkę chomika?
Częściową wymianę ściółki, polegającą na usunięciu zabrudzonej części i dosypaniu świeżej, należy przeprowadzać raz w tygodniu. Pełne czyszczenie klatki wraz z myciem wszystkich akcesoriów i całkowitą wymianą ściółki powinno odbywać się co najmniej raz w miesiącu. Codziennie należy usuwać z klatki resztki świeżego jedzenia, które mogą się zepsuć.
Ile razy dziennie karmić chomika?
Chomika najlepiej karmić raz dziennie wieczorem, gdy jest najbardziej aktywny. Sucha karma (ziarna) może być dostępna cały czas, ponieważ chomiki gromadzą zapasy. Świeże warzywa należy podawać w małych ilościach, aby nie zalegały w klatce i się nie popsuły. Białko zwierzęce podaje się 1-2 razy w tygodniu.
Co robić, gdy chomik ma przerośnięte zęby?
Przerośnięte zęby wymagają przycinania przez weterynarza. Objawy to trudności w jedzeniu, ślinienie się, chudnięcie i dłubanie łapką w pyszczku. Nie wolno próbować przycinać zębów samodzielnie. U niektórych chomików problem ma charakter genetyczny i wymaga regularnych wizyt weterynaryjnych co 2-3 tygodnie. Profilaktycznie należy zapewnić chomikowi odpowiednie zabawki do gryzienia i twardą karmę.
Czy chomik może jeść ludzkie jedzenie?
Nie. Chomików nie wolno karmić produktami przeznaczonymi dla ludzi, takimi jak słone przekąski, słodycze, czekolada, chipsy, ciastka, czy resztki z naszego stołu. Te produkty zawierają cukier, sól, przyprawy i inne substancje, które są toksyczne dla chomików i mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, a nawet śmierci.
Jak długo żyją chomiki?
Chomiki żyją przeciętnie 2-3 lata. Niektóre osobniki przy odpowiedniej opiece mogą dożyć 4 lat. Długość życia zależy od gatunku, genetyki oraz warunków hodowlanych. Chomiki syryjskie żyją zazwyczaj nieco dłużej niż chomiki karłowate. Prawidłowa dieta, odpowiednia klatka i regularne kontrole weterynaryjne mogą znacząco wpłynąć na długość i jakość życia chomika.
Czy chomiki przenoszą choroby na ludzi?
Niektóre choroby chomików mogą być zoonozami, czyli chorobami przenoszonymi na ludzi. Należy do nich na przykład zakażenie tasiemcem Rodentolepis nana. Dlatego bardzo ważna jest higiena przy kontakcie z chomikiem – mycie rąk przed i po dotykaniu zwierzęcia, po czyszczeniu klatki oraz unikanie dotykania twarzy podczas kontaktu z chomikiem. Osoby z osłabionym układem odpornościowym, małe dzieci i kobiety w ciąży powinny być szczególnie ostrożne.
Co zrobić, gdy chomik ma biegunkę?
Biegunka u chomika to stan zagrożenia życia wymagający natychmiastowej wizyty u weterynarza. Chomik może umrzeć w ciągu doby z powodu odwodnienia. W oczekiwaniu na wizytę należy trzymać chomika w cieple, zapewnić dostęp do wody i nie narażać go na stres. Nie wolno podawać żadnych leków bez konsultacji z weterynarzem. Po wizycie konieczna jest dokładna dezynfekcja klatki i całego wyposażenia.
Jak transportować chomika do weterynarza?
Chomika należy transportować w specjalnym transporterze dla małych gryzoni lub w mniejszej klatce z grubą warstwą ściółki. W transporterze powinien być dostęp do wody. W chłodniejsze dni należy zabezpieczyć transporter przed utratą ciepła, owijając go kocem lub używając podgrzewaczy. Ważne jest, aby minimalizować stres podczas transportu – unikać głośnych dźwięków, gwałtownych ruchów i trzymać transporter stabilnie.
Bibliografia
- O’Neill DG, Kim K, Brodbelt DC, Church DB, Pegram C, Baldrey V. Demography, disorders and mortality of pet hamsters under primary veterinary care in the United Kingdom in 2016. J Small Anim Pract. 2022;63(10):747-755. DOI: 10.1111/jsap.13527 PMID: 35732354
- Quesenberry KE, Carpenter JW, editors. Ferrets, Rabbits and Rodents: Clinical Medicine and Surgery. 3rd ed. St. Louis (MO): Elsevier Saunders; 2012. ISBN: 978-1-4160-6621-7