Antybiotyki stanowią jedną z najczęściej stosowanych grup leków w hodowli bydła, będąc podstawowym narzędziem w walce z zakażeniami bakteryjnymi. W praktyce weterynaryjnej wykorzystuje się różnorodne klasy antybiotyków, które różnią się mechanizmem działania, spektrum aktywności oraz farmakokinety ką. Wybór odpowiedniego preparatu powinien opierać się na diagnostyce mikrobiologicznej i określeniu wrażliwości patogenu na dany lek, co pozwala na prowadzenie celowanej terapii i ogranicza ryzyko rozwoju antybiotykooporności.

Wśród najczęściej stosowanych antybiotyków u bydła wyróżnia się penicyliny naturalne, takie jak penetamat, który znajduje zastosowanie zarówno w terapii systemowej, jak i w podawaniu dowymieniowym w leczeniu i profilaktyce zapalenia gruczołu mlekowego. Penicyliny charakteryzują się szerokim spektrum działania przeciwko bakteriom Gram-dodatnim, w tym Streptococcus spp. i Staphylococcus spp., które są głównymi sprawcami mastitis. Preparaty penicylinowe stosuje się również w leczeniu zakażeń układu oddechowego, moczowego oraz miejscowych infekcji wywołanych przez drobnoustroje wrażliwe na tę grupę antybiotyków.

Fluorochinolony, reprezentowane przez enrofloksacynę i marbofloksacynę, stanowią kolejną ważną grupę antybiotyków wykorzystywanych w leczeniu bydła. Te substancje wykazują szerokie spektrum działania bakteriobójczego, obejmujące zarówno bakterie Gram-dodatnie, jak i Gram-ujemne. Enrofloksacyna znajduje szczególne zastosowanie w terapii zakażeń dróg oddechowych wywołanych przez szczepy Pasteurella multocida, Mannheimia haemolytica i Mycoplasma spp. Fluorochinolony charakteryzują się dobrą penetracją do tkanek i płynów ustrojowych, co czyni je skutecznymi w leczeniu zakażeń o różnej lokalizacji.

Makrolidy, w tym tulatromycyna (składnik preparatu Draxxin), reprezentują grupę antybiotyków o przedłużonym działaniu, co pozwala na stosowanie pojedynczej iniekcji zapewniającej długotrwałą ochronę przed patogenami. Tulatromycina jest półsyntetycznym antybiotykiem makrolidowym zaliczanym do podklasy trójamilidów, który działa bakteriostatycznie poprzez hamowanie syntezy białek komórki bakteryjnej. Preparat ten znajduje zastosowanie w leczeniu i metafilaktyce chorób układu oddechowego u bydła związanych z zakażeniem Mannheimia haemolytica, Pasteurella multocida, Histophilus somni i Mycoplasma bovis.

Tetracykliny, reprezentowane przez oksytetracyklinę, są antybiotykami o szerokim spektrum działania stosowanymi w zakażeniach ogólnych i miejscowych układu oddechowego, rozrodczego, pokarmowego, moczowego oraz gruczołu mlekowego. Charakteryzują się dobrą biodostępnością i możliwością stosowania w różnych postaciach farmaceutycznych. Sulfonamidy w połączeniu z trimetoprimem tworzą synergistyczną kombinację skuteczną w ostrych i przewlekłych infekcjach wywołanych przez drobnoustroje wrażliwe na te substancje, obejmujących zakażenia układu oddechowego, moczowego, rozrodczego oraz ciężkie przypadki mastitis.

Szczepionki profilaktyczne – klucz do zdrowia stada

Szczepienia ochronne stanowią fundamentalny element profilaktyki weterynaryjnej w hodowli bydła, umożliwiając skuteczną ochronę przed najgroźniejszymi chorobami zakaźnymi. Współczesne programy szczepień opierają się na starannie dobranych schematach uwzględniających specyfikę stada, lokalne uwarunkowania epidemiologiczne oraz status zdrowotny zwierząt. Właściwie prowadzona profilaktyka szczepionkowa pozwala nie tylko na redukcję zachorowalności i śmiertelności, ale również na poprawę parametrów produkcyjnych i reprodukcyjnych stada.

W Polsce dostępne są różne typy szczepionek dla bydła, w tym szczepionki żywe atenuowane oraz inaktywowane. Szczepionki żywe charakteryzują się szybkim nabywaniem odporności przez zwierzęta – często wystarczająca jest tylko jedna dawka – jednak mogą powodować więcej skutków niepożądanych, takich jak podwyższona temperatura czy spadek produkcji mleka. Szczepionki inaktywowane są bezpieczniejsze w stosowaniu, ale odpowiedź immunologiczna może być słabsza, co wymaga zazwyczaj podania dwóch dawek: podstawowej i przypominającej po 3-4 tygodniach.

Szczepienie przeciwko IBR (zakaźnemu zapaleniu nosa i tchawicy bydła) jest jednym z najważniejszych elementów programów profilaktycznych. IBR wywołuje herpeswirus typu 1, który po przedostaniu się do organizmu pozostaje w nim w formie latentnej przez całe życie zwierzęcia. Okresowe obniżenie odporności, np. w wyniku stresu, powoduje wysiew wirusa. W Unii Europejskiej stosowane są wyłącznie szczepionki markerowe, umożliwiające rozróżnienie przeciwciał pochodzących od zwierząt szczepionych i nieszczepionych. Zaleca się szczepienie zwierząt jak najmłodszych, już od pierwszego tygodnia życia, z powtórzeniem co pół roku.

BVD (wirusowa biegunka bydła) stanowi jedno z najgroźniejszych zagrożeń dla hodowli bydła, prowadząc do poronień, rodzenia się słabych cieląt oraz powstawania nosicieli trwałych. W Polsce zarejestrowane są trzy szczepionki ze wskazaniem do ochrony płodu – dwie żywe i jedna inaktywowana. Szczepionki żywe oparte na atenuowanych szczepach wirusa charakteryzują się wysoką skutecznością i długotrwałym działaniem, natomiast szczepionki inaktywowane z odpowiednim adiuwantem zapewniają zarówno odpowiedź humoralną, jak i komórkową. Program szczepień przeciwko BVD powinien być dostosowany indywidualnie do każdego stada, uwzględniając jego status epidemiologiczny.

BRSV (syncytialny wirus oddechowy bydła) jest szczególnie groźny dla młodych cieląt, powodując ciężkie i często śmiertelne zapalenia płuc. Szczepienie przeciwko BRSV często jest łączone ze szczepieniem przeciwko wirusowi parainfluenzy (PI3), zapewniając podwójną ochronę przed kompleksem chorób układu oddechowego nazywanym BRD (syndrom oddechowy bydła). Nowością na polskim rynku jest szczepionka Protivity, pierwsza szczepionka przeciwko Mykoplazmozie (Mycoplasma bovis) dostępna w Unii Europejskiej, która służy do czynnego uodparniania cieląt od 1 tygodnia życia w celu zmniejszenia objawów klinicznych i zmian w płucach.

Szczepienie przeciwko mastitis nabiera coraz większego znaczenia w kontekście ograniczania stosowania antybiotyków w produkcji zwierzęcej. Dostępne są szczepionki komercyjne, takie jak Startvac i Ubac firmy Hipra, które wykazują pozytywny wpływ na ograniczenie odsetka zapaleń gruczołu mlekowego i poporodowych zapaleń macic krów. Badania wykazały, że zastosowanie odpowiedniego programu szczepień ochronnych przeciwko mastitis może znacząco ograniczyć zużycie antybiotyków w skali roku, co zapobiega narastaniu lekooporności bakterii.

Leki przeciwpasożytnicze – skuteczna walka z inwazjami

Odrobaczanie bydła stanowi jeden z fundamentów profilaktyki weterynaryjnej, mając bezpośredni wpływ na zdrowie, kondycję oraz wydajność produkcyjną stada. Pasożyty wewnętrzne i zewnętrzne, stanowiące około 60 różnych gatunków, mogą powodować znaczne straty ekonomiczne poprzez obniżenie produkcji mleka, spadek przyrostów masy ciała, zaburzenia rozrodu oraz zwiększoną śmiertelność zwierząt. Regularne i prawidłowo prowadzone programy odrobaczania są niezbędne dla utrzymania wysokiej produktywności stada oraz zapewnienia odpowiedniego dobrostanu zwierząt.

Iwermektyna jest jedną z najczęściej stosowanych substancji przeciwpasożytniczych w hodowli bydła. Należy do klasy awermektyn z grupy endektocydów o działaniu przeciwrobaczym, wykazując aktywność zarówno wobec pasożytów wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Iwermektyna działa poprzez paraliżowanie i ostateczne zabijanie pasożytniczych nicieni, pajęczaków i owadów poprzez wpływ na ich układ nerwowy. W dawkach leczniczych nie wywiera szkodliwego wpływu na bydło, ponieważ nie przenika łatwo do ośrodkowego układu nerwowego. Iniekcyjne roztwory iwermektyny stosuje się w dawce 0,2 mg/kg masy ciała, co odpowiada zazwyczaj 1 ml preparatu na 50 kg masy ciała.

Doramektyna, zawarta w preparacie Dectomax, jest makrocyklicznym laktonem blisko spokrewnionym z iwermektyną, wyizolowanym w procesie fermentacji wybranych szczepów bakterii glebowych Streptomyces avermitilis. Substancja ta wykazuje szerokie spektrum działania przeciwpasożytniczego, powodując w podobny sposób jak iwermektyna paraliż nicieni i pasożytniczych stawonogów. Doramektyna stosowana jest w leczeniu mieszanych infestacji dorosłych przywr wątrobowych, nicieni żołądkowo-jelitowych, nicieni płucnych, nicieni oczu oraz roztoczy i wszy występujących u bydła. Okres karencji dla tkanek jadalnych wynosi 70 dni, a preparat jest niedopuszczony do stosowania u zwierząt produkujących mleko przeznaczone do spożycia przez ludzi.

Eprinomektyna jest kolejną substancją z grupy awermektyn stosowaną w leczeniu zakażeń wywołanych przez pasożyty wewnętrzne i zewnętrzne wrażliwe na tę substancję. Charakteryzuje się skutecznością w zwalczaniu inwazji nicieni żołądkowo-jelitowych, nicieni płucnych oraz pasożytów zewnętrznych. Preparaty z eprinomektyną mogą być podawane w różnych postaciach farmaceutycznych, w tym w formie do polewania na skórę (pour-on), co ułatwia aplikację, szczególnie w przypadku leczenia większych grup zwierząt.

Benzimidazole, reprezentowane przez albendazol, stanowią kolejną ważną grupę leków przeciwpasożytniczych. Albendazol, choć droższy niż iwermektyna, wykazuje szersze spektrum działania, obejmujące również motylicę wątrobową i tasiemce, na które iwermektyna nie działa. Z kolei iwermektyna jest skuteczna przeciwko gzowi bydlęcemu, na którego nie działa albendazol. Wybór odpowiedniego preparatu przeciwpasożytniczego powinien być oparty na wynikach badania kału, które pozwala określić, z jakimi pasożytami boryka się dane stado.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne w terapii bydła

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) odgrywają kluczową rolę w leczeniu wspomagającym wielu schorzeń u bydła, zapewniając kontrolę nad procesami zapalnymi, łagodzenie bólu oraz redukcję gorączki. Substancje te działają poprzez hamowanie syntezy prostaglandyn, które są mediatorami stanów zapalnych, wywołując efekt przeciwzapalny, przeciwbólowy, przeciwwysiękowy i przeciwgorączkowy. Właściwe stosowanie NLPZ w połączeniu z terapią przyczynową znacząco poprawia komfort zwierząt oraz przyspiesza proces zdrowienia.

Meloksykam jest jednym z najczęściej stosowanych NLPZ w weterynarii bydła, należącym do grupy oksykamów. Substancja ta wykazuje preferencyjne działanie wobec cyklooksygenazy-2, która jest enzymem, którego aktywność gwałtownie rośnie w tkankach objętych procesem zapalnym, przy stosunkowo niewielkim wpływie na COX-1. Ta selektywność sprzyja hamowaniu syntezy prostaglandyn wybiórczo w tkankach zapalnych, minimalizując jednocześnie działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego. U bydła meloksykam znajduje zastosowanie w ostrych stanach zapalnych układu oddechowego w połączeniu z odpowiednim leczeniem antybiotykowym, zmniejszeniu objawów klinicznych biegunki u cieląt oraz w leczeniu wspomagającym w ostrym stanie zapalnym wymienia.

Dawkowanie meloksykamu u bydła wynosi zazwyczaj 0,5 mg/kg masy ciała w pojedynczym wstrzyknięciu podskórnym lub dożylnym, co odpowiada 2,5 ml preparatu na 100 kg masy ciała. Okres karencji dla tkanek jadalnych wynosi 15 dni, a dla mleka 5 dni. Meloksykam charakteryzuje się długim okresem półtrwania eliminacji wynoszącym około 26 godzin u młodego bydła i 17,5 godziny u krów w okresie laktacji, co zapewnia długotrwały efekt terapeutyczny po pojedynczej aplikacji. Substancja ta jest wydalana głównie z mlekiem i żółcią u bydła, podczas gdy mocz zawiera tylko śladowe ilości substancji macierzystej.

Flunixina megluminy stanowi kolejny ważny NLPZ stosowany w weterynarii bydła. Preparat ten znajduje zastosowanie w łagodzeniu ostrego procesu zapalnego, zmniejszaniu zapalenia i bólu związanego ze schorzeniami układu mięśniowo-szkieletowego oraz jako terapia wspomagająca w leczeniu chorób układu oddechowego u świń i zespołu mastitis-metritis-agalactia. Flunixina działa poprzez hamowanie syntezy prostaglandyn, wykazując silne działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe. Substancja ta charakteryzuje się szybkim początkiem działania oraz dobrą skutecznością w kontrolowaniu objawów bólu trzewnego.

Stosowanie NLPZ u bydła wymaga przestrzegania określonych zasad bezpieczeństwa. Nie należy stosować tych substancji równocześnie z glukokortykosteroidami, innymi NLPZ lub środkami przeciwzakrzepowymi ze względu na ryzyko interakcji i nasilenia działań niepożądanych. U zwierząt z upośledzoną funkcją wątroby, serca lub nerek, u zwierząt ze schorzeniami krwotocznymi lub w przypadku występowania zmian wrzodowych w przewodzie pokarmowym stosowanie NLPZ jest przeciwwskazane. Zastosowane przed podaniem produktu środki przeciwzapalne mogą zwiększać lub wywoływać dodatkowe działania niepożądane, dlatego przed rozpoczęciem leczenia NLPZ należy przestrzegać okresu wolnego między zastosowaniem innych preparatów wynoszącego co najmniej 24 godziny.

Preparaty metaboliczne i suplementy w chorobach przemiany materii

Zaburzenia metaboliczne stanowią istotne wyzwanie w nowoczesnej hodowli bydła wysokowydajnego, szczególnie w okresie okołoporodowym i wczesnej laktacji. Ketoza, porażenie poporodowe oraz stłuszczenie wątroby są najczęstszymi problemami wynikającymi z intensywnej produkcji mleka i związanego z nią ujemnego bilansu energetycznego. Odpowiednie stosowanie preparatów metabolicznych i suplementów pozwala na skuteczne leczenie i zapobieganie tym schorzeniom, minimalizując straty ekonomiczne oraz poprawiając dobrostan zwierząt.

Ketoza, będąca jedną z najczęściej występujących chorób metabolicznych u bydła mlecznego, wymaga kompleksowego podejścia terapeutycznego. Leczenie ketozy ma na celu przywrócenie odpowiedniego poziomu glukozy we krwi i zmniejszenie stężenia ciał ketonowych. Glikol propylenowy stanowi podstawowy preparat stosowany w terapii ketozy, działając jako prekursor glukozy. Substancja ta podawana jest doustnie w dawce 250-400 g raz dziennie przez okres 3-5 dni. Glikol propylenowy charakteryzuje się skutecznością szczególnie w przypadkach ketozy typu I, występującej bliżej szczytu laktacji, oraz pozwala na utrzymanie zaopatrzenia w glukozę, dopóki spożycie paszy przez krowę nie wróci do normy.

Podawanie dożylne glukozy jest powszechną terapią w ostrych przypadkach ketozy, powodując szybki powrót do zdrowia, szczególnie w sytuacjach występujących blisko szczytu laktacji. Roztwory glukozy podawane są dożylnie w przypadku zaawansowanych stanów ketonowych, gdy występuje ponad 6% ubytek płynów z organizmu i jednoczesny brak łaknienia. Warto zaznaczyć, że jednorazowe podanie dużej dawki węglowodanów nie jest skuteczne na dłuższą metę, dlatego terapia często wymaga wielokrotnych aplikacji lub połączenia z innymi metodami leczenia. Lekarz weterynarii może również zdecydować o podaniu domięśniowym kortykosteroidów jednorazowo lub przez kilka dni, co ma na celu polepszenie wykorzystania glukozy przez organizm.

Preparaty wapniowe, magnezowe i fosforowe odgrywają kluczową rolę w profilaktyce i leczeniu porażenia poporodowego oraz innych zaburzeń gospodarki mineralnej. Produkty takie jak Calmagluc zawierają zrównoważone połączenie wapnia, magnezu i glukozy, znajdując zastosowanie w leczeniu klinicznej i subklinicznej hipokalcemii, hipomagnezjemii i hipoglikemii, porażenia poporodowego u krów oraz zespołu krowy leżącej. Preparaty te podawane są dożylnie lub podskórnie, przy czym podczas podawania dożylnego należy zachować szczególną ostrożność – preparat powinien być ogrzany do temperatury ciała i podawany powoli w tempie 25-50 ml/min u dużych zwierząt, aby uniknąć toksycznego działania na mięsień sercowy i obniżenia ciśnienia krwi prowadzącego do zapaści.

Preparaty witaminowe i mineralne wspierają ogólną kondycję zdrowotną bydła, poprawiając wydajność oraz jakość produkcji mleka i mięsa. Szczególne znaczenie mają witaminy z grupy B, w tym witamina B12 (cyjanokobalamina) oraz niacyna, które odgrywają istotną rolę w metabolizmie energetycznym. Suplementacja tymi witaminami może pomóc w zapobieganiu i zwalczaniu ketozy. Propionian wapnia i propionian sodu, stosowane jako dodatki paszowe, mogą również wspierać produkcję glukozy w organizmie. Aby były skuteczne, suplementy te powinny być skarmiane w ostatnich 2-3 tygodniach ciąży oraz w okresie podatności na ketozę.

Monenzyna sodowa w postaci bolusów dożwaczowych stanowi ważne narzędzie w zapobieganiu ketozie subklinicznej i związanych z nią chorób. Substancja ta wpływa na fermentację w żwaczu, zwiększając produkcję kwasu propionowego, który jest prekursorem glukozy. Stosowanie monenzyny pozwala na poprawę efektywności wykorzystania paszy oraz redukcję ryzyka wystąpienia zaburzeń metabolicznych w okresie okołoporodowym. Dodatek drożdży, takich jak probiotyki drożdżowe Actisaf, wpływa stymulująco na pobieranie paszy oraz wspiera prawidłowe funkcjonowanie żwacza, co ma kluczowe znaczenie w okresie przejściowym.

Zasady stosowania leków u bydła i okresy karencji

Odpowiedzialne stosowanie leków weterynaryjnych u bydła wymaga przestrzegania szeregu zasad i przepisów mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa żywności pochodzenia zwierzęcego oraz ochronę zdrowia publicznego. Kluczowym elementem tego systemu są okresy karencji, definiowane jako czas niezbędny do eliminacji leku z organizmu zwierzęcia do poziomu nie przekraczającego maksymalnych limitów pozostałości (MRL), które nie stanowią już zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka. Każdy antybiotyk i inne produkty lecznicze posiadają własne MRL oraz indywidualnie określone okresy karencji, które muszą być bezwzględnie przestrzegane.

Lista weterynaryjnych produktów leczniczych autoryzowanych w Polsce obejmuje ponad 1300 pozycji, co świadczy o różnorodności dostępnych opcji terapeutycznych. Hodowcy mogą przechowywać określone preparaty lecznicze na farmie, jednak wyłącznie w miejscach spełniających odpowiednie warunki i zabezpieczonych przed nieuprawnionym dostępem. Prawo zabrania hodowcom przechowywania substancji o działaniu beta-agonistycznym stosowanych do przyspieszania porodu, takich jak estradiolu 17-beta i jego pochodnych o działaniu estrogennym. Zabronione jest również podawanie zwierzętom substancji o działaniu tyrostatycznym, beta-agonistycznym, stilbenów oraz ich pochodnych i estrów, a także estradiolu 17-beta i jego pochodnych estrogennych.

Produkty hormonalne mogą być stosowane w hodowli bydła wyłącznie w reprodukcji zwierząt lub w celach terapeutycznych, gdy zostały autoryzowane przez lekarza weterynarii. Ze względu na ryzyko pozostałości leków w mięsie, prawo zabrania podawania zwierzętom weterynaryjnych produktów leczniczych zawierających substancje beta-agonistyczne z okresem karencji dłuższym niż 28 dni. Zakaz obejmuje również substancje hormonalne działające jako sedymenty z okresem karencji przekraczającym 15 dni oraz te, dla których nie istnieją narzędzia technik analitycznych umożliwiających wykrycie obecności pozostałości przekraczających ich limity.

Stosowanie antybiotyków u bydła powinno być podejmowane wyłącznie w uzasadnionych przypadkach, gdy istnieje wysokie ryzyko infekcji bakteryjnej w stadzie lub gdy zakażenie już wystąpiło. Zgodnie z wytycznymi Polskiej Platformy Zrównoważonej Wołowiny, całkowite zużycie antybiotyków w gospodarstwach bydła nie powinno przekraczać 10 mg na kilogram średniej masy wszystkich zwierząt rocznie. Przed zastosowaniem produktów przeciwbakteryjnych zalecane jest przeprowadzenie badań diagnostycznych w celu określenia czynnika zakaźnego oraz jego wrażliwości na dany antybiotyk, co pozwala na prowadzenie celowanej terapii i minimalizację ryzyka rozwoju antybiotykooporności.

W leczeniu pierwszego rzutu należy zastosować antybiotyk o niższym ryzyku selekcji oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, jeśli badanie wrażliwości wskazuje na prawdopodobną skuteczność takiego leczenia. Przypadki kliniczne, w których podejrzewa się wystąpienie oporności na produkty przeciwbakteryjne lub przeciwpasożytnicze, powinny być zbadane przy użyciu odpowiednich testów, takich jak metoda dyfuzyjno-krążkowa Kirby’ego-Bauera lub określenie maksymalnego stężenia hamującego (MIC). Jeżeli wyniki tych badań wyraźnie wskazują na oporność na poszczególne produkty, należy zastosować lek należący do innej klasy farmakologicznej i mający inny mechanizm działania.

Właściwe przechowywanie i dawkowanie leków weterynaryjnych ma ogromne znaczenie dla ich skuteczności i bezpieczeństwa. Niewłaściwe warunki przechowywania mogą prowadzić do utraty skuteczności leków, a błędy w dawkowaniu mogą być niebezpieczne dla zdrowia zwierząt. Dlatego weterynarze i właściciele zwierząt muszą ściśle przestrzegać zaleceń producentów oraz wytycznych dotyczących stosowania leków. Szczególną uwagę należy zwrócić na temperaturę przechowywania, termin ważności oraz warunki po pierwszym otwarciu opakowania, które często różnią się od okresu ważności produktu w opakowaniu zamkniętym.

Program profilaktyczny w stadzie – fundament zdrowia bydła

Kompleksowy program profilaktyczny stanowi podstawę utrzymania zdrowia stada i maksymalizacji jego produktywności. Skuteczna profilaktyka wymaga holistycznego podejścia, łączącego odpowiednie żywienie, właściwe warunki bytowe, regularne szczepienia oraz systematyczne monitorowanie stanu zdrowia zwierząt. Inwestycja w profilaktykę zawsze zwraca się wielokrotnie poprzez redukcję kosztów leczenia, zwiększoną produkcyjność oraz lepszy dobrostan zwierząt.

Profilaktyka sanitarna obejmuje utrzymanie odpowiednich warunków higienicznych w obiekach inwentarskich oraz na pastwiskach. Regularne usuwanie odchodów z pastwisk jest kluczowe w zapobieganiu chorobom pasożytniczym, ponieważ odchody zwierząt zarażonych zawierają jaja pasożytów, które są bardzo odporne na czynniki środowiskowe i mogą przetrwać nawet zimę. Systematyczna dezynfekcja obory, w której bydło przebywa poza sezonem pastwiskowym, również ma fundamentalne znaczenie dla ograniczenia ryzyka zakażeń. Właściwe warunki mikroklimatyczne – odpowiednia temperatura, wilgotność i wentylacja – minimalizują stres i podatność zwierząt na choroby.

Program odrobaczania powinien być realizowany co najmniej trzy razy w roku: przed sezonem pastwiskowym, w jego szczycie oraz po zakończeniu wypasu. Taka częstotliwość zwiększa skuteczność w zwalczaniu pasożytów i pozwala na przerwanie cyklu rozwojowego inwazji. Ważne jest również, aby przed odrobaczaniem przeprowadzić badanie kału obejmujące technikę flotacji, sedymentacji oraz rozmazu bezpośredniego, ponieważ nie każda z tych metod wskazuje wszystkie pasożyty obecne w stadzie. Na podstawie wyników badania można dobrać odpowiedni preparat przeciwpasożytniczy skuteczny wobec zidentyfikowanych patogenów.

Szczepienia profilaktyczne powinny być prowadzone zgodnie z indywidualnie opracowanym harmonogramem uwzględniającym lokalne uwarunkowania epidemiologiczne oraz specyfikę stada. Program szczepień najlepiej opracować we współpracy z lekarzem weterynarii prowadzącym regularne badania okresowe w stadzie. Kluczowe jest szczepienie całego stada „dywanowe” przez kilka lat, co pozwala na stopniowe wyeliminowanie patogenów ze stada lub znaczące ograniczenie ich cyrkulacji. Szczególną uwagę należy zwrócić na właściwy termin szczepień – młodzież hodowlaną należy szczepić w odpowiednim wieku, zazwyczaj od 3-6 miesiąca życia, unikając szczepienia jałówek dopiero w okresie ciąży.

Żywieniowa profilaktyka zaburzeń metabolicznych ma kluczowe znaczenie w zapobieganiu ketozie, stłuszczeniu wątroby i porażeniu poporodowemu. Należy dbać o właściwą kondycję ciała w późnej laktacji, unikając nadmiernego otłuszczenia zwierząt. Modyfikacja diety krów w późnej laktacji w celu zwiększenia podaży energii ze strawnego błonnika i zmniejszenia podaży energii ze skrobi może pozytywnie wpłynąć na kondycję krowy przed okresem zasuszenia. W ostatnich trzech tygodniach ciąży zarządzanie żywieniem powinno koncentrować się na minimalizacji spadku pobierania paszy i utrzymaniu dziennego zapotrzebowania na energię.

Bibliografia

1. O’Connor AM, Hu D, Totton SC, Scott N, Winder CB, Wang B, Wang C, Glanville J, Wood H, White B, Larson R, Waldner C, Sargeant JM. A systematic review and network meta-analysis of injectable antibiotic options for the control of bovine respiratory disease in the first 45 days post arrival at the feedlot. Anim Health Res Rev. 2019;20(2):163-181. DOI: 10.1017/S1466252320000031 PMID: 32081117
2. Campbell WC, Benz GW. Ivermectin: a review of efficacy and safety. J Vet Pharmacol Ther. 1984;7(1):1-16. DOI: 10.1111/j.1365-2885.1984.tb00872.x PMID: 6368862
3. Coetzee JF. A review of analgesic compounds used in food animals in the United States. Vet Clin North Am Food Anim Pract. 2013;29(1):11-28. DOI: 10.1016/j.cvfa.2012.11.008 PMID: 23438397